Weert

Sinds eind vorige eeuw graaft het bedrijf Centrale Zandwinning Weert (CZW) naar zand en grind aan de Herenvennenweg in Weert. De zandafgraving levert langzaam maar zeker een prachtige grote plas op. En er is ook niets mis mee dat een Weerter bedrijf geld verdient door de opgegraven bouwstoffen te verkopen. Maar het is logisch dat er regels gelden. Regels om de natuur na en vooral tijdens de afgraving te beschermen. Dat gaat bij de zandwinning in Weert te vaak mis.

CZW graaft naar zand en grind in een bosgebied aan de rand van de IJzeren Man bossen op zo'n 4,5 kilometer afstand van het centrum van de stad Weert en op zo'n twee kilometer van het dorp Altweerterheide. Inmiddels is vlak langs de Zuid Willemsvaart een plas ontstaan met een oppervlakte van tientallen hectaren. De grootste plas in Midden-Limburg buiten de Maasplassen.

Op de plek van de zandwinning lag eerder al een kleinere plas, ook ontstaan door zandwinning. Deze plas was een geliefde plek om al dan niet legaal te zwemmen en te vertoeven en werd in de volksmond 'Het Blauwe Meertje' genoemd. Eind jaren '90 stelde de provincie Limburg voor om hier meer zand af te graven.

Zo'n beetje iedere provincie kent haar eigen zandafgraving.

Vanaf het begin gingen er dingen mis. Zo werd er om de plas te kunnen graven bos gekapt. Volgens de vergunning moet CZW het gekapte bos herplanten. Over het aantal hectare te herplanten bos slepen al jaren rechtszaken tussen CZW en groene verenigingen. Maar van herplant is sowieso nog niets terecht gekomen. De eerste herplant zou eigenlijk binnen enkele jaren na het begin van de afgraving moeten beginnen, maar de provincie werkt keer op keer mee aan uitstel. En daar begint de dubieuze rol van de provincie Limburg pas.

Zo wordt er ook zonder tegengas toestemming verleend voor het kappen van nog meer bos, het afgraven van nog meer zand en voor het storten van vervuild baggerslib in de plas. Daarover later meer.

De provincie is schijnbaar gebaat bij wel veel graven maar niet bij teveel vragen en opmerkingen. Het valt op hoe kort de inspraaktermijnen bij nieuwe vergunningen zijn en hoe ze gepland worden rond zomervakanties of rond feestdagen.

Tamelijk naïef vraag je je dan af waarom? Het antwoord blijkt even simpel als voorspelbaar.

Pas sinds kort werd mij goed duidelijk welke bedragen het afgraven van zand en grind oplevert. Er gaan tientallen zo niet honderden miljoenen euro's in om. Met zoveel geld te verdienen leert de praktijk dat regels omtrent natuurbescherming nogal eens als lastig ervaren kunnen worden.

Voorbeelden.

Voor het afgraven van de plas is door een leemlaag heen gegraven. Leem, klei, heeft de eigenschap dat het ondoordringbaar is voor water. Het leem zou opgeslagen worden zodat wanneer de afgraving klaar is de bodem van de plas ermee bekleed kan worden. Op die manier is er geen contact tussen water in de plas en het grondwater eromheen. De leemlaag is echter weg, verkocht waarschijnlijk, waardoor er nu al grote problemen met de grondwaterstand in de omgeving ontstaan.

Onder de leemlaag zit grond en kiezels waar water gemakkelijk in wegstroomt. Grondwater van bovenop de leemlaag, dicht aan de oppervlakte, stroomt daardoor via de plas weg. Het doorgraven van de leemlaag is als het wegtrekken van een stop uit een badkuip. Overal in de omgeving verdroogd de natuur.

Ook zijn de oevers van de plas waarschijnlijk te steil afgegraven. Dit levert miljoenen kubieke meters extra zand en grind op. Maar je kunt niet straffeloos zo steil graven.

De helling zou onder water een verhouding van één staat tot drie moeten bedragen. Per drie meter vanaf de oever één meter dieper dus. Aan de oevers is te zien dat de helling waarschijnlijk (veel) steiler is. Daardoor zakken de oevers weg waardoor de plas de neiging heeft om langzaam groter te worden.

Er is een dubieuze oplossing voor dit probleem gevonden. Zand terugstorten. Niet mooi verkoopbaar zand, maar baggerslib. Vervuild baggerslib uit waterwegen zoals kanalen en beken in de buurt. Dit gebeurt sinds enkele jaren.

De SP stelde daarover al vragen aan het college van Burgemeester en Wethouders van Weert. De gemeenteraad wees op initiatief van de SP het storten van vervuild slib af.

CZW gaat door. Het storten van baggerslib was niet volgens de oorspronkelijke afspraak maar gebeurt met goedkeuring, daar zijn we weer, van de provincie. De stortingen vinden plaats om de hellingen onder water te herstellen en leveren bovendien geld op. Rommel laten storten is lucratief want iedereen wil er tenslotte vanaf.

Gehaltes van onder andere zware metalen in de plas stijgen. Ook zitten er in het vervuild slib veel voedingstoffen voor algen. Dat kan in de toekomst problemen geven .

Dan zijn er tot slot nog politieke hobbels. Als de zandwinning over enkele jaren klaar is wil een groot deel van politiek Weert recreatie in en rond de plas toestaan. Ook dat is niet volgens afspraak. De plas zou helemaal teruggegeven worden aan de natuur. Nu bestaan er plannen voor een zwemstrandje en daghoreca.

Vakantiehuisjes verdwenen eerder gelukkig al vanaf het toneel.

Met alle rommel die in de plas gedumpt wordt is zwemmen misschien al onverantwoord. Maar gezien de diepte van de plas, meer dan twintig meter, ontstaan er stromingen die zwemmen definitief onverantwoord maken.

Toch zetten partijen door. De SP heeft altijd al aangegeven dit soort recreatie rond het Blauwe Meer niet te willen. Er zijn alternatieven.

Wat moet er gebeuren? CZW, en vooral de provincie moeten open kaart spelen. Graven is prima, maar kom afspraken na. En investeer in de plas.

Met redelijk goedkope maatregelen, iets van enkele tienduizenden euro's in verhouding tot de miljoenen die er verdiend worden, kunnen problemen met het grondwater in de omgeving verholpen worden.

Lozingen van vervuild slib in de plas hoeven niet. Waterrecreatie kan ook dichter bij de stad, in de IJzeren Manplas bij het zwembad. Het verbeteren van de waterkwaliteit in die plas is misschien wel goedkoper dan investeringen om de zandafgraving voor zwemmen geschikt te maken. Er komt een waterskibaan en je wil daar toch ook niet verstrikt raken in algen

Het is tijd om afspraken na te komen. Er wordt nog een paar jaar gegraven en laten we ervoor zorgen dat er in die paar jaar alles gebeurt om de plas op een goede manier achter te laten. Niet ten koste van, maar samen met geld verdienen. Wel zo eerlijk.

Jeroen Goubet