Weert

Er is sinds een tijdje nogal wat te doen over een basisinkomen. Het klinkt heel eenvoudig, een vast bedrag per maand voor iedereen om van te leven. ‘Belachelijk, gratis geld voor iedereen, we krijgen alleen maar profiteurs’ zegt de een. ‘Fantastisch,  weg met de regeltjes en een zekerheid in het leven voor allen’ zegt de ander. Maar wat is dat  basisinkomen nu precies? Welke nuances, welke (politieke) haken en ogen zitten eraan? D66 Weert organiseerde vorige week donderdag een zeer interessante avond waar alles wel zo’n beetje aan bod kwam.

Foto: Tim Nijs / D66 Weert

Er waren twee sprekers uitgenodigd in het Keenterhart. Als eerste was Sjir Hoeijmakers aan de beurt. Hij is volgens eigen zeggen de eerste Nederlander met een basisinkomen. Hij organiseerde via crowdfunding voor zichzelf een basisinkomen voor de duur van twee jaar. In ruil daarvoor moet hij het principe zo goed en vaak als hij kan uitdragen.

Hij begon zijn uitleg zo nuchter mogelijk. Door de vier principes van een basisinkomen op te sommen.

• Een basisinkomen is er voor iedereen
• Een basisinkomen moet hoog genoeg zijn om van te kunnen leven
• Een basisinkomen is zonder verantwoording
• Een basisinkomen is er voor iedereen individueel

Vervolgens trad hij in detail. De vier principes van het basisinkomen meteen invoeren is moeilijk. Onmogelijk of onverstandig zelfs. Want niemand weet wat er dan zal gaan gebeuren. Het zou ongetwijfeld een enorme invloed op de samenleving hebben. Waarschijnlijk met chaos tot gevolg.

Het revolutionaire spreekt mij wel aan dingen die mis kunnen lopen voor de mensen die hulp nodig hebben is een zorg.  Hij pleitte daarom ook niet eens voor meteen invoeren maar voor experimenten. En dan ook nog eens experimenteren op de afzonderlijke vier onderdelen.

Een heel aantal gemeenten in Nederland, zo’n vijftig, beginnen dit nu te doen. Met name op punt twee (een basisinkomen moet hoog genoeg zijn om van te kunnen leven) in combinatie met punt drie (een basisinkomen is zonder verantwoording).

Punt twee bestaat namelijk bijna al in Nederland en dat noemen we de bijstand. Een matige  bestaanszekerheid. Maar aan de bijstand zijn allerlei regeltjes en voorwaarden verbonden. Daar komt voorwaarde drie om de hoek kijken. Wat als we dat nu eens af zouden schaffen?

En daar sprong de tweede spreker in, Mark Giebels, D66 raadslid uit Wageningen. In die gemeente gaat geëxperimenteerd worden met een ‘vertrouwensexperiment in de bijstand’. Want de term basisinkomen begint blijkbaar politiek geladen te worden.

Voor zo’n 600 mensen die al langere tijd bijstand ontvangen worden in Wageningen regeltjes afgeschaft. Ze mogen als ze willen bij gaan verdienen, krijgen evengoed een vast bedrag van 1100 euro per maand en hoeven nergens verantwoording over af te leggen. Voor wie dat denkt, het kost de gemeente in principe geen extra geld, dat wordt toch al jaarlijks gereserveerd voor bijstandgerechtigden.

Een experiment dus. Je zou dat ook uit kunnen breiden. Door te stellen dat een basisinkomen voor iedereen is bijvoorbeeld. Maar dan ook voor buitenlanders? Of vanaf welke leeftijd dan? Zou je door 16 jarigen (een deel van?) een basisinkomen te geven de studiefinanciering af kunnen schaffen? Of gecombineerd met ‘zonder verantwoording’ de WW kunnen laten vervallen met alle plichten die werkelozen nu krijgen?

Mijn buurman, ‘toevallig’ een wethouder in Weert die nogal graag de schouders eronder zet, wees op de groep van wat oudere werkelozen die een koophuis hebben en daarom eigenlijk nu nergens voor in aanmerking komen (‘eet’ eerst je huis maar op totdat je op uitkeringsniveau zit). Wat kunnen die winnen bij een basisinkomen?

Hoe wordt dat dan betaald? Net als alle uitkeringen nu. Alles moet op de schop. Uitkeringen, toeslagen, het belastingstelsel (wat mij betreft zeker een politieke keuze).

De achterliggende gedachte is in eerste instantie dat het rondpompen van geld gestopt wordt. Alle regeltjes, tegemoetkomingen en noem maar op in de prullenbak. Zekerheid voor iedereen als basis. En over het geld dat door iedereen voor zich daarbovenop kan verdienen door te werken, belasting heffen om alles te betalen. Dat kan een toekomstbeeld zijn.

Maar terug naar de werkelijkheid. Is dat wat, een basisinkomen? Moeten we dat wel doen? Ik was van tevoren zeer sceptisch. ‘Stel dat de pot voor de armen straks over iedereen verdeeld wordt, dan hebben degenen die het echt nodig hebben nog minder’.

Maar ik ben er door de discussie van overtuigd dat je door te experimenteren op die vier gebieden van het basisinkomen dat laatste kunt voorkomen. Het ‘Wageningse experiment’ zeg maar. Waarom niet? Minder regels. Voor mijn gevoel altijd goed als het om mensen gaat.

De avond vorige week donderdag is wat mij betreft de aanzet tot een experiment in Weert. We zouden niet uniek zijn. Er zijn al zo’n vijftig gemeenten in Nederland die willen gaan experimenteren. En dat komt uit allerlei hoeken. De gemeenteraad, Colleges van Burgemeester en Wethouders, de politiek. Burgerinitiatieven. Sociale diensten van gemeenten.

Ik steek bij deze zoals ik tijdens de avond ook al heb gedaan een hand uit naar D66 Weert om na te denken over initiatieven rond een basisinkomen - ook als dat om welke reden dan ook een andere naam moet krijgen - in Weert van de grond te krijgen.

Jeroen Goubet