Weert

In de natuur komt het voor dat een diersoort voor het grootbrengen van zijn eigen nakomelingen gebruik maakt van de diensten van een totaal andere diersoort. Meestal ten koste van de nakomelingen van de gastvrouw. Dat noemen we broedparasitisme.

De meest bekende broedparasiet is de koekoek. Hij komt omstreeks deze tijd terug uit zijn winterkwartier in Afrika. Er is nauwelijks een andere vogel te noemen waarvan het geluid zo duidelijk algemeen bekend is.

De koekoek verspilt geen moeite met het zoeken naar een geschikte nestplaats en het moeizaam bouwen van een nest. Niets van dat alles, er wordt gewoon een geschikt nest van een andere vogelsoort uitgezocht. Vooral kleine zangvogels zijn daarvan het slachtoffer. In het nest legt het vrouwtje een enkel ei. De kleur van de eieren van de koekoek kan per wijfje verschillen maar lijkt op die van de eieren van de gastvrouw.

Het uitbroeden van het ei laat de koekoek aan de pleegouders over. Meestal komt het koekoeksjong eerder uit het ei dan zijn stiefbroertjes en zusjes. Het eerste wat de jonge koekoek - die al veel groter is dan de andere jongen - doet, is de andere eieren of de al uitgekomen jongen van de pleegouders uit het nest werken. Al het voedsel dat de pleegouders aanslepen is nu alleen voor het koekoeksjong.

De koekoek is in ons land zeker niet de enige broedparasiet. Ook onder insecten, bijvoorbeeld solitaire bijen, is broedparasitisme een bekend verschijnsel.

De bijen die dat doen heten heel toepasselijk koekoeksbijen. Hiervan leven in land enkele tientallen soorten.

Solitaire bijen zoeken een langwerpig holletje op of graven er een in de grond. Achterin leggen ze een voorraadje stuifmeel en een eitje. Vervolgens sluiten ze het kamertje af met een spinsel en daarna wordt er nog zo'n broedcel gemaakt. Net zo lang totdat de gang vol is waarna de ingang wordt dichtgemetseld.

Als de gastvrouw nog bezig is met het verzamelen van stuifmeel kan een van de koekoeksbijen in de gang kruipen en in de nog niet afgesloten cel haar eigen eitje leggen. Dat is meestal kleiner dan het eitje van de gastvrouw en de larve van de koekoeksbij verschijnt dan ook eerder. Het koekoeksbijenjong eet allereerst het eitje van de gastvrouw op en heeft daarna de volledige beschikking over de voedselvoorraad.

Herman Beuvens