Weert

De SP geeft in een brief aan het Clientenplatform Minima (CPM) Weert haar mening over de nieuwe wet Werk en Bijstand.

Aan het Cliëntenplatform Minima (CPM)

Weert, 20 augustus 2003

Betreft: reactie Wet Werk en Bijstand

Beste mensen van het CPM,

Onze mening over de Wet ‘Water en Brood’, naar aanleiding van uw brief dd 21 juli.

Waardigheid voor de mensen die noodgedwongen naar de sociale dienst moeten stappen. Daar draaide het 40 jaar geleden om, toen Nederland de Algemene Bijstandswet (ABW) invoerde. ‘Ik hoop dat iedere burger zal beseffen, dat hij met een opgeheven hoofd een beroep op deze wet kan doen’, lichtte toenmalig minister Klompé de kern van de wet toe. De vernederende Armenwet was eindelijk verleden tijd. Ook mensen ‘in de bijstand’ verdienden voortaan respect. Wie de voorstellen leest voor de nieuwe Wet Werk en Bijstand (WWB) van het kabinet Balkenende, beseft dat de wind inmiddels uit een heel andere hoek waait. Als staatssecretaris Rutte (VVD) nu een eerlijke toelichting zou geven op de kern van de wet, dan zei hij zoiets als ‘ik hoop dat iedere burger zal beseffen, dat hij slechts met schaamte omdat hij niet werkt een beroep op deze wet kan doen.’

Naast het realiseren van een waanzinnige bezuiniging, hamert de WWB er in al zijn artikelen op dat mensen móeten werken. Bijstand is in de ogen van Rutte – en in de nieuwe wet – vooral een tijdelijke voorziening voor mensen die even geen betaalde baan hebben. In de toelichting op het wetsvoorstel heet het dat de wet uitgaat van ‘de kortste weg naar arbeidsparticipatie’. Om dat te realiseren, worden allerlei belemmeringen die de huidige wet kent, met harde hand verwijderd. Het begrip ‘passende arbeid’ verdwijnt: voortaan is elke baan voor iedereen geschikt. Ook deeltijdwerk en zelfs werken met behoud van de uitkering kunnen verplicht gesteld worden. De gedeeltelijke vrijlating van inkomsten uit een klein baantje gaat eraan, de gemeenten moeten hun lokale minimabeleid vrijwel volledig afschaffen en ook werklozen van 57,5 jaar en ouder en alleenstaande ouders met heel kleine kinderen moeten fanatiek gaan solliciteren – op straffe van een korting op hun toch al te lage uitkering. Verder wil Rutte de mensen door de mangel halen die nu om medische of andere redenen vrijgesteld zijn van de sollicitatieplicht. Nu geldt dat voor ruim de helft van alle bijstandsontvangers. Dat moet teruggebracht worden tot hooguit een kwart.
Voorzitter Marius Ernsting van de Sociale Alliantie formuleerde tijdens de Kamerhoorzitting over de nieuwe wet rake kritiek op deze werkfixatie: ‘Ook mensen die een beroep doen op bijstand zijn burgers, hebben rechten en verdienen respect, niet omdat ze op weg zijn naar iets anders, maar omdat ze op dat moment zijn wie en wat ze zijn.’
De SP denkt er net zo over. Het respect voor mensen die op een uitkering aangewezen zijn, wordt compleet afgebroken. Natuurlijk is het belangrijk dat mensen waar mogelijk weer opgenomen worden in het arbeidsproces. Maar daarvoor moet je vooral kijken naar hoe die arbeid georganiseerd is, en moet je daarin zaken veranderen. Werken is uitgegroeid tot topsport in Nederland. Verander daar wat aan, of regel eindelijk dat bedrijven een bepaald percentage aan arbeidsgehandicapten in dienst moeten nemen. Maar dat gebeurt niet. Er wordt alleen naar de uitkeringsontvangers gewezen. Die moeten zich rot solliciteren of krijgen een strafkorting aan hun broek. De heel grote groep in de bijstand voor wie een betaalde baan niet is weggelegd, wordt ronduit geschoffeerd.

De WWB, ‘een gedrocht dat van de bijstand een vangnet met gaten maakt’ volgens de FNV, wordt momenteel met een ongekende bloedspoed door de politiek geloodst, zodat hij nog op 1 januari 2004 ingevoerd kan worden. Alle deskundigen voorspellen enorme problemen doordat gemeenten en sociale diensten veel te weinig tijd krijgen voor een fatsoenlijke voorbereiding, maar het kabinet zet door: 1 januari is heilig. De onverantwoorde haast heeft één verklaring: bezuinigen. De nieuwe wet moet een jaarlijkse besparing opleveren van 1,15 miljard euro. Dat geld wordt gehaald door voor 680 miljoen kaalslag te plegen in de regelingen voor gesubsidieerde arbeid (‘Melkertbanen’ e.d.), die ook onder de WWB komen te vallen, en verder onder andere door 250 miljoen te korten op de gewone bijstand, en 70 miljoen op de bijzondere bijstand.
Gelijktijdig met het doorvoeren van deze bezuinigingen verschuift ook de financiële verantwoordelijkheid. Momenteel betaalt het Rijk driekwart van de bijstand, en de gemeenten de rest. Onder de nieuwe wet betalen de gemeenten álles. En dus worden ze sterk in de verleiding gebracht financiële problemen op te lossen door lagere uitkeringen vast te stellen en vaker met strafkortingen te werken. De treurige ervaringen met de gehandicaptenvoorzieningen in de WVG (waarbij het financiële risico ook naar de gemeenten afgeschoven is) doen het ergste vrezen – zeker gezien de donkere wolken die zich samenpakken boven de gemeentebegrotingen door de andere ellende van Balkenende.

Wat dit alles voor de bijstandsontvangers betekent, laat zich raden: veel minder mogelijkheden iets extra’s te krijgen, uitkeringen die steeds verder achterop raken doordat de koppeling met de lonen in de marktsector wordt losgelaten en gemeenten die nog eens extra gaan bezuinigen om de eigen boekhouding kloppend te krijgen. Als de bijstand maar onaantrekkelijk genoeg is, gaan de mensen wel werken, lijkt de redenering van de regering te zijn. Amerikaanse toestanden. Er wordt een sfeer geschapen waarin mensen in de bijstand als minderwaardig beschouwd worden omdat ze geen betaald werk hebben, vervolgens wordt de uitkering teruggebracht tot het absolute en veel te lage minimum en als klap op de vuurpijl mogen gemeenten die uitkering ook in natura gaan betalen. Niet alleen op verzoek van de cliënt zelf, maar volgens een persbericht van het ministerie van Sociale Zaken ook als de gemeente het nodig vindt, aan ‘mensen die zelf slecht in staat zijn hun geld te beheren’. Dat zet dus de weg wagenwijd open naar food stamps: voedselbonnen…

De SP-wethouders en ons SP Tweede Kamerlid Piet de Ruiter zijn druk bezig met de druk vooral op kamerleden van het CDA op te voeren om het wetsontwerp aan te passen. De SP-wethouders schreven in een brief aan CDA-raadsleden en wethouders: ‘In raadsdiscussies komen de zorgen van de vertegenwoordigers van uw en onze partij over de positie van bijstandsontvangers verrassend vaak overeen. Nu is het hét moment om iets met die zorgen te doen.’ Wij zijn benieuwd of het wat uithaalt.

Over de wet wordt begin september gestemd. Wordt hij aangenomen, dan gaan we ons op de gemeente richten. We zoeken dan uit waar de gemeenteraad nog keuzes kan maken om nog enigszins sociaal beleid te voeren. De gemeenten moeten daarbij een aantal eigen verordeningen maken. Het is van het grootste belang dat bijstandontvangers en u als cliëntenplatform zich daar heel nadrukkelijk mee gaan bemoeien. U zult de SP aan uw zijde vinden.

Met vriendelijke groet,
Namens de Socialistische Partij afdeling Weert

Paul Lempens,
Raadslid SP